नेहमीप्रमाणे पेपर वाचत होते. त्याच्यातील एक बातमी मुलांना वाचून दाखवावीशी वाटली. तर बातमी अशी होती की रमेश (काल्पनिक नाव) एका बारा वर्षाच्या मुलाने प्रसंगावधान दाखवून त्याच्या मित्रांचे प्राण वाचवले. बातमी वाचून दाखवल्यावर मुलं म्हणाली की “आम्ही पण असं काम केलं तर आमचं नाव पेपर मध्ये छापून येईल का?” आता मुलांच्या या प्रश्नाला काय उत्तर देऊ? पेपर मध्ये नाव यावं म्हणून चांगलं काम करायचं का? नाही ना ! पण मग मुलांना कसं समजावून सांगू. विचार करता करता मला एक गोष्ट आठवली, गोष्ट आहे एका ग्रंथाची. जो ग्रंथ गेली सातशे वर्षांपासून आपण पाहतो आहे. त्याची मनापासून पूजा करतो आहे. ज्याची ओवी न ओवी आपण आपले जगणे सुसह्य करण्यासाठी वापरतो. तुम्हाला एव्हाना कळलं असेल, तो ग्रंथ म्हणजे भावार्थदीपिका म्हणजेच आपली ज्ञानेश्वरी. तर गोष्ट अशी आहे….
नेवासे या गावी ज्ञानेश्वर महाराज गीतेचे निरुपण मराठीत करणार. ही बातमी पंचक्रोशीत पसरली. हा हा म्हणता लोक जमा झाले. प्रवरा नदीच्या तीरावर असलेल्या शिवमंदिरात सगळी जमवाजमव झाली.
ज्ञानेश्वर महाराज ओव्या सांगणार आणि सच्चिदानंद बाबा त्या ओव्या उतरवून घेणार आणि म्हणूनच सच्चिदानंद बाबांच्या जवळ मसी भरून मसी पात्र व पिसाची लेखणी अशी सगळी जय्यत तयारी झाली. ( मसी पात्र :- शाईची दौत) ज्ञानेश्वरांन बरोबरच त्यांचे गुरु, ज्येष्ठ बंधू निवृत्तीनाथ, सोबतच सोपान व मुक्ताई आणि समस्त गावकरी मंडळी यांच्या संगतीने गीतेचे निरूपण सुरू झाले. बघता बघता अठरा अध्याय संपत सुद्धा आले आणि शेवटी ज्ञानेश्वरीच्या सांगतेचा दिवस उगवला. सर्व गावकरी मंडळींना वाटू लागले ज्ञानेश्वर माऊलींचे आभार मानलेच पाहिजेत. आता काय बरं करूयात? सर्वांनी एक मतांनी माऊलींची हत्ती वरून मिरवणूक काढायचे ठरवले. त्यासाठी लागणारी सर्व तयारी जोरात सुरू झाली हत्ती, त्याच्यावरची चांदीची अंबारी, फुले, हार, आरतीचे ताट आणि अजून बरंच काही.
शके बाराशतें बारोत्तरे । तै टीका केली ज्ञानेश्वरे ।
ज्ञानेश्वरीतील शेवटची ओवी
सच्चिदानंद बाबा आदरे । लेखकु जाहला ।।१८१०
अशी ज्ञानेश्वरीची सांगता करून ज्ञानेश्वर माऊली बाहेर आले. तेव्हा सगळ्यांनी त्यांना अंबारीत बसायची विनंती केली आणि सांगितलं की, आम्हाला तुमची मिरवणूक काढायची आहे. त्यावर माऊली म्हणाले “ह्या अंबारीत बसायची माझी योग्यता नाही पण ज्या माझ्या गुरुमुळे मी हे गीतेचे निरूपण करू शकलो त्या माझ्या निवृत्ती दादाला अंबारीत बसवा.” त्यावर निवृत्तीनाथ लगेचच उत्तरले आणि म्हणाले “आमच्या लहानपणीच आमचे माता पिता आम्हाला सोडून गेले. आमची माते सारखी काळजी घेतली ती आमच्या मुक्ताईने. गुरुं पेक्षा सुद्धा मातेचे महत्व जास्ती आहे. त्यामुळे तुम्ही आमच्या मुक्ताईलाच अंबारीत बसवा. तो मान तिचा आहे.” त्यावर मुक्ताई काय म्हणाली माहितीये का? ती म्हणाली “माझ्यापेक्षा मोठे असलेले माझे बंधू निवृत्ती, ज्ञानेश्वर, सोपान दादा इथे असताना. मी बरी अंबारीत बसेन.” एवढें म्हणून मुक्ताई थांबली नाही, पुढे ती म्हणाली म्हणाली “खरं सांगू का गावकरी मंडळी, मी काय किंवा माझे सगळे भाऊ काय,आम्ही सगळे अशाश्वत आहोत पण माझ्या दादाने सांगितलेली ज्ञानेश्वरी मात्र शाश्वत आहे. तर तुम्ही या ज्ञानेश्वरीलाच अंबारीत बसवा.” आहे की नाही सुंदर कल्पना. सगळ्या गावकऱ्यांना पटेल असंच बोलली मुक्ताई. नंतर सर्व गावकरी मंडळींनी मखमलीच्या वस्त्रांमध्ये ज्ञानेश्वरी बांधली आणि तिलाच अंबारीत ठेवून तिची मिरवणूक काढली.
ही गोष्ट आपल्याला हेच सांगते की, व्यक्तीच्या नावा आणि देहापेक्षा सुद्धा त्याचं कार्य मोठे असायला पाहिजे. ह्या चार भावंडांचा दृष्टिकोन सुद्धा आपल्याला हेच सांगतो . म्हणूनच आज इतकी वर्ष होऊन सुद्धा ज्ञानेश्वरांची ज्ञानेश्वरी आजही निरंतर आपल्या बरोबर आहे आणि नंतरही राहील. त्याच ज्ञानेश्वरीची आज जयंती आहे. त्याचीच ही गोष्ट.
सौ. मानसी दीक्षित .