“गणपती” अर्थात गणांचा अधिपति. या आपल्या इष्टदेवतेची प्रार्थना आपण बरेच जण रोज करतो. स्तोत्राची सुरुवात होते ती श्री गणेशाय नम: म्हणूनच, मग ते अथर्वस्तोत्र असो किंवा रामरक्षा स्तोत्र.
सप्टेंबर महिना आला की लगबग चालू होते ती गणेश चतुर्थीच्या तयारीची. अनेकांनी ट्रेन-बसची तिकिटे आगाऊ करून ठेवलेली असतात. त्यात सर्वात जास्त गर्दी असते ती आपल्या कोकणात. प्रत्येकाला गावाकडे जाण्याची ओढ लागली असते. सर्व एकदम फुल्ल असते, मग ती कोकणकन्या असो वा जनशताब्दी किंवा अगदी आपला लाल डब्बाही.
सौंदर्यसृष्टीने भरलेलं कोकण वर्षातून एकदा नुसतं पाहायला मिळाले तरी डोळ्याचे पारणे फिटते, आणि गणपतीत कोकणवारी म्हणजे तर त्याची मज्जा वेगळीच! कोकणातील विशेषता आहे ती म्हणजे “मातीच्या गणपती”ची, इथे बरेचदा सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळातील गणपतीही शाडूमातीचे बघायला मिळतात, आणि बहुतांशी घरगुती गणपती देखील हे शाडूमातीचे असतात. आपल्या शहरांमध्ये गणपती विसर्जन झाल्यावर अनेक पोस्ट मीडियावर येतात, त्या विसर्जन झाल्यावर समुद्रांच्या किनारपट्टीची झालेली अवस्था किंवा गणपती विसर्जनानी नदीतील मेलेले मासे इत्यादी-इत्यादी, पण खरंच विचार केलाय कधी की आपण घरच्या घरी खरच इको फ्रेंडली गणपती बनवू शकतो का ते?
गणपती बाप्पा हा नेहमीच इको फ्रेंडली होता, फक्त आपण तो बनवू शकत नाहीये, इको फ्रेंडली म्हणून अनेको प्रकारचे गणपती आपल्याला प्रदर्शनात, दुकानात किंवा प्रसिद्धीमाध्यमांवर, बातम्यांमध्ये बघायला मिळतात. कागदाच्या लगद्याचा, अर्धी व्हायटिंग पावडर आणि कागदाचा लगदा यातून गणपती बनवतात याउपर तर गाईच्या गौऱ्यांपासूनही गणपती बनवलेलाही पहिला आहे.पण त्यासाठी वापरलेलं साहित्य, दिलेले रंग, कागद तयार करताना वापरलेली रसायनं खरच इको फ्रेंडली असतात का? यावर सर्वांनीच विचार करायला हवा.
अशाच एका गणेश चतुर्थीला खणखणीत आणि स्पष्ट हाक ऐकू आली, अर्थात गोखले आजोबांची, गोखले आजोबांनी हाक मारून “दर्शनास घरी येऊन जा”, असे आमंत्रण दिले आणि मी ठरल्याप्रमाणे अगदी वेळेवर गेलो, गणपतीसमोर हात जोडून उभा राहिलो आणि आश्चर्यचकित झालो, गणपतीची सुबक मूर्ती, गणपती समोर हात जोडून उभा राहिलेला छोटासा उंदीरही खूप छान दिसत होता आणि सजावटीसाठी खऱ्या फुलांचे हार होते, मनात आले, “खरा इको फ्रेंडली गणपती सापडला!” सोन्याचा गणपती पाहून होणार नाही तितका आनंद मला हा “मातीचा गणपती” पाहून झाला, ही सुंदर कोरीवकाम केलेली मूर्ती होती शुद्ध शाडू मातीची, रंग न दिलेला गणपती होता, अगदी गंधासाठीदेखील गोखले आजोबांच्या नातवाने तांदुळाचे पीठ वापरले होते, तेव्हा लक्षात आलं की “खरं देवपण हे मूर्तीच्या रंगावर अवलंबून नसून ते भक्ताच्या मनातल्या देवाच्या भक्तीवर असतं.”
शाडूमाती किंवा अगदी नदीकाठच्या लाल मातीचे देखील छान गणपती तयार होतात, त्यात फक्त मूर्तीचा आकार, मातीत किती पाणी वापरायचे अशा प्रमाणांवर लक्ष ठेवावे लागते, मूर्ती कोरायची साधनेही दुकानात उपलब्ध असतात. आपण सर्वांनी एकदा तरी प्रयत्न करून बघावाच.
मग एखाद्याबरोबर गणपती तयार करता-करता “करायला गेलो गणपती आणि झाला मारुती” ही म्हण खरी झाली तरी, काय सांगावे दोन-चार प्रयत्नांमध्ये सुखकर्ता विघ्नेश्वर कृपेने यात यश येईलही. नाहीतर हनुमान जयंती आहेच!
तेव्हा या गणेशचतुर्थीच्या आधी तुम्हाला आवडेल आणि मनाला पटेल असा “मातीच्या गणपती”ची सुबक मूर्ती आपल्या हातांनी तयार करायचा प्रयत्न नक्की करून पहा.